اهميت و ارزش آب در اسلام
بهترين چيزي كه در تعريف آب مي توان نوشت اين است كه آب مايۀ حيات است». آب نه تنها كه مايۀ حيات است بلكه بسياري از امراض را نيز شِفا مي بخشد. در اكثر اديان جهان به ويژه در اسلام آب به عنوان مادۀ پاك كننده به شمار ميرود. در دين اسلام فقط بعد از وضو گرفتن شستن قسمت هاي از بدن با آب» مي توان فريضۀ نماز را ادا نمود. دخالت در جريان طبيعي آب ها در جهان اسلام بعد از پي بردن پيروان آن به ارزش و اهميت زراعت شروع شده است و آثار آن در بين النهرين و كناره هاي دجله و فرات به مشاهده ميرسد. در نوشته هاي عهد عقيق دربارۀ بركه هاي آب حضرت سليمان ع» آمده است كه اين بركه ها در جنوب بيت اللحم وجود داشته و توسط قنات هاي مخصوصي به اورشليم جاري ميشد. هدف از ساخت آن جمع آوري آب باران بوده است.

در قرآن كريم ذكري از عرم آمده است: فَأَعْرَضُوا فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ سَيْلَ الْعَرِمَ – سبا آيۀ ۱۵» ظاهراً اين همان سدي بود كه بلقيس در ميان دو كوه از سنگ و قير ساخته بود تا آب باران در آن جمع شود. با توجه به اينكه دين مقدس اسلام از کوچک ترین مسائل زندگی بشر چشم پوشي نكرده و آيات متعدد را در قرآن كريم به طور مكرر در مورد اهميت و ارزش آب بيان داشته است. خداوند بزرگ و متعال در ۳۳ آيۀ از قرآن كريم چنين فرموده اند: بعد از خلقت آسمان ها و زمین ما آب را فرو فرستادیم، تا زمین مرده را زنده نماید و آب را مايۀ حيات و منشاء تمامي گياهان و حيوانات و مايۀ هستي ميداند.

در قرآن عظيم الشان جهت تقرب فوق العاده آب با زندگي و حيات، در چندين مورد حيات انسان ها و زندگي به آب نازل گشته از آسمان تشبيه شده است. در سورۀ كهف آيۀ ۴۵ خداوند متعال حيات و زندگي آدميان را به آبي تشبيه نموده است كه از آسمان فرود مي آيد و موجب نمو و رشد نباتات مي شود و پس از دوران كوتاه، حيات نباتي آن پايان مي يابد. نكته بسيار مهم و زيبا در همان اصل تشبيه است كه حيات، آب است و آب، حيات است. نمو و رشد نيز از بركات همين آب حيات است.

امروزه انسان در كرات ديگر پيش از هر چيزي ديگري به دنبال موجوديت و عدم موجوديت آب است و آخرين تحقيقاتي كه در كره مريخ انجام شده نشان دهندۀ آنست كه زماني رود هاي از آب در آن جريان داشته است و دانشمندان در حال بررسي زندگي براي آينده در كره مريخ و ساير كرات مي باشند. زمين نخستين سيارۀ منظومۀ شمسي است كه در سطح آن به قدري آب وجود دارد كه اوقيانوس ها تشكيل شده است. اوقيانوس ها منابع اصلي آب هاي هستند كه در روي سطح زمين به صورت باران و برف بارش مي كنند و مهمترين تنظيم كننده گان وضع آب و هواي زمين مي باشند.

اگر امروز انسان به اين نكته فهميده باشد كه يكي از نتايج ناگزير رشد صنعت، فن آوري و جوامع انساني آلودگي روز افزون منابع آب سطح و زيرِ زمين مي باشد و به صورت يك فاجعه زيست محيطي در حال بروز است. ده ها قرن قبل در كتاب آسماني دين مبين اسلام در اين مورد به دفعات و به عناوين مختلف ياد شده است. خداوند متعال در آيه ۴۳ سورۀ نسأ و آيۀ ۶ سورۀ مائده سفارش مي كند كه براي آماده شدن براي عبادت خداوند متعال با آب طهارت نمائيد. يعني خداوند ج» آب را عامل و ابزار اصلي طهارت قرار داده است. خداوند متعال آب را نعمتي فرستاده از آسمان، مايۀ بركت و منشاء روزي بشر در سوره هاي بقره آيۀ ۲۲، انعام آيۀ ۹۹ و جن آيۀ ۱۶ معرفي كرده است. همچنان خداوند متعال در سوره هاي اعراف آيۀ ۵۰، ابراهيم آيۀ ۱۶ و ۱۷، واقعه آيۀ ۶۸، كهف آيۀ ۲۹ و محمد آيۀ ۱۵ در مورد اهميت و قداست آب اشاره ميفرمايند كه آب گوارا را براي دوزخيان حرام گردانيديم و بهشتيان از اين آب استفاده مي نمايند.

پيغمبر گرامي ما حضرت محمد(ص) نيز در مورد آب اشاراتِ داشته اند كه مي فرمايند: بهترین نوشیدنی در دنیا و آخرت آب و بهترین خوراكی در دنیا و آخرت گوشت و سپس برنج است.» همچنان رسول اكرم (ص) فرمودند: بدرستی كه عرش خدا بر آب بود و چیزی پیش از آب آفریده نشده بود.»
 

آب‌شناسی یا هیدرولوژی (به انگلیسی: Hydrology) از دو کلمه Hydro به معنی آب و Logos به معنی شناسایی تشکیل شده‌است و به معنای وسیع کلمه، علم آب است. یعنی علمی که در مورد پیدایش، خصوصیات و نحوهٔ توزیع آب در طبیعت بحث می‌کند.

سیر تحولی و رشد

شاید بتوان گفت هیدرولوژی جدید از قرن ۱۷ با اندازه‌گیری‌های مختلف آغاز شد در این دوره پرالت ترانست مقدار بارندگی تبخیر و صعود موئینه‌ای را در حوضه آبریز رودخانه سن اندازه‌گیری کند ماریوت با اندازه‌گیری سرعت و سطح مقطع جریان دبی رودخانه سن را در پاریس اندازه‌گیری کرد.

در قرن ۱۸ مطالعات تجربی در زمینه‌های هیدرولوژی شکوفایی خاصی را پیدا کرد. بر اساس این مطالعات بود که بسیاری از اصول هیدرولیکی پایه‌گذاری گردید. از آن جمله می‌توان وسایلی مانند پیزو ستروبرنولی، لوله پیتو، لوله بوردا، و نظریه‌هایی مانند نظریه دانیل برنولی، فرمول شزی و قوانین دالامبرت را نام برد. از آن زمان به بعد هیدرولوژی از جنبه کیفی به کمی سوق داده شده و اندازه‌گیری بسیاری از پدیده‌های هیدرولوژی امکان‌پذیر گردید.

قرن ۱۹ را می‌توان دوره طلایی هیدرولوژی دانست در این زمان زمین‌شناسی نیز به عنوان یک علم تکمیل‌کننده در آبهای زیرزمینی وارد گردید. قانون دارسی و فرمولهای دو پوئی- تیم (Dmpmit-Thiem) نمونه‌ای از پیشرفت‌های آبهای زیرزمینی همراه با هیدرولوژی می‌باشد. در زمینه هیدرولوژی آبهای سطحی نیز بخصوص به هیدرومتری توجه فراوانی مبذول گردید. فرمولهای فرانسیس در مورد سرریزها، گانگیه (Gangmillet) کوته (kmtter) و مانینگ (Manning) دربارهٔ جریان آب در کانال‌های روباز از جمله این مواردند.

فعالیتهای دالتون در زمینه تبخیر نیز بسیار حائز اهمیت بود. گرچه قسمت اعظم هیدرولوژی جدید در قرن ۱۹ پایه‌گذاری شد؛ ولی تا امروز هنوز هیدرولوژی علمی از تکامل زیادی برخوردار نبود.

در اواخر قرن ۱۹ و بخصوص در ۳۰ سال اول قرن ۲۰ صدها فرمول تجربی پیشنهاد گردید که می‌بایست ضرایب و پارامترهای آن‌ها بر اساس قضاوت و تجربه بدست می‌آمده و برای حل این مشکل در بسیاری از کشورها موسسات و انیستیتوهای تحقیقی در زمینه هیدرولوژی تأسیس گردید. در این دوره دانشمندان زیادی ظهور کردند از جمله می‌توان در سال ۱۹۳۲ شرمن (Sherman) نظریه روش هیدروگراف واحد برای تخمین رواناب پیشنهاد کرد.

نظریه تیس (Thies) در حل مسائل مربوط به هیدرولوژی چاه‌ها و روش پیشنهادی گامبل (Gammble) در سال ۱۹۴۱ برای تجزیه و تحلیل آماری داده‌ها و روش‌های انیشتین (Einstein) را در مطالعات رسوب رودخانه‌ها نام برد؛ و از سال ۱۶۵۰ به بعد روش‌های نظری در هیدرولوژی بسیار معمولی گردید به‌طوری‌که اکثر فرمولها و روش‌های تجربی در قالب ریاضی در رد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.